IZLOŽBE

ANTUN MOTIKA; U POVODU PROSLAVE DANA GRADA PULE 5.SVIBNJA

 Ove godine navršava se četvrt stoljeća javnog umjetničkog djelovanja Elvisa Bertona, autora  jedinstvenog stvaralačkog puta koji po mnogo čemu izlazi iz uobičajenih standarda likovne produkcije suvremene umjetnosti. Prvenstveni razlog tome je što je Elvis autodidakt, a taj nedostatak akademskog obrazovanja, što uostalom danas i nije važno, mogućim je razlogom specifičnosti i raznolikosti opusa ovog autora.

Zadržati ću se malo duže na počecima autorova umjetničkog djelovanja kako bi pokušao rastumačiti  genezu njegovog likovnog izričaja. Već je tada bilo razvidno da Bertona ne zanima korektnost i zanatski perfekcionizam nego da na platna (s izvjesnom autoironijom proizašlom iz svijesti o nedostatku odgovarajuće naobrazbe) neposredno i jednostavno prenosi svoje osjećaje oslobođene suvišne artificijelnosti, odnosno da ne radi po uzusima struke. Na rubu perspektivnih zakona, proporcionalnih odnosa i  morfoloških zadanosti Berton stvara svoj svijet neposrednim, vrlo često i simboličnim govorom, levitirajući između realnosti i snoviđenja te stvarnost zaodijeva osebujnim jezikom koji ilustrira stanje njegova duha. Započeo je kolažima s vegetabilnim motivima koji su impostirani kao subjekti kompozicije razigrane na imaginarnoj te gusto i slojevito rađenoj pozadini koja predstavlja pejzaž bitno odmaknut od ikakve realne i narativne interpretacije. Umjetnikov prosede može se povezati s dječjim crtežom za kojim ne poseže zbog nesigurnosti u vještinu vlastite likovne izražajnosti, već zbog što vjernijeg prenošenja iskrenosti koja je jedino u djece nepatvorena i krajnje jednostavna. Možda je posezanje za dječjim crtežom i prirodom bilo Bertonovo oruđe osobnog bijega iz životnog realiteta zagađenog urbanim pejsažom, trgovačim centrima, informatičkom zagušenosti i konzumerizom ili je apostrofirao dječju izražajnost pošto samo umjetnik ima privilegiju da cijelog  života u sebi nosi radoznalost djetinjstva. U sljedećem ciklusu, nazvanom Limuni, Berton i nadalje portertira prirodu, ali i kreće k bitno strožoj strukturi kompozicije što postiže izvjesnom geometrizacijom oblika, a nesputani kolorit koji je kolažima pribavio ekspresionističku auru sada je koncentriran na kromatske kontrapunkte.Uskoro će motiv bilja svesti na gotovo minimalistički znak koji se uzdiže nad fovistički razigranom pozadinom da bi već u ciklusu Trave iz 2002. godine boja utihnula prepuštajući primat sugestivnom crtežu naglašenog grafizma koji u biti predstavlja sustav znakova uspostavljen sintezom mimetičkog i minimalnog. Berton je već u tim ranim formativnim godinama uspio naći svoj prepoznatljiv izraz kojeg će postupno i sustavno razvijati na bitno drugačiji način od uvriježenih tokova suvremene umjetničke prakse kojoj je pridodao svoj osebujni obol marginalne provenijencije blizak Art Brutu i Dubuffetovskom grafizmu što je poebno vidljivo u ciklusima Baladuri, Polja i Šume, nastalim između 2005. i 2010. godine. Ovdje se već može govoriti o promjeni umjetničke vokacije, jer slikarstvo postupno uzmiče pred crtežom, ali se nikako ne gasi. Crtež postaje primarnim subjektom kompozicje koji organski izniče iz slikarski, gotovo informelovski tretirane površine, a ranije bogati kolorit ustupa mjesto utihnutoj kromatici bliskoj monokromnom slikarstvu. Te radove možemo uvjetno nazvati slikocrtežima u kojima je potez minimaliziran i sveden na znak koji diskretno, ali dovoljno jasno označuje da je riječ o krajoliku. On je reduciran, a time i nedefiniran te u potpunosti lišen svoje prikazivačke funkcije. Fascinacija pejzažem i biljkama ikonografski je obilježila gotovo petnaestogodišnje stvaralaštvo ovog autora, a naznake tih tema biti će nešto manje prisutne i u njegovom budućem izrazu. Autor im je intuitivno toliko blizak da ih neće napuštati čak niti u njihovim opredmećenim manifestacijama jer se u navedenom  razdoblju Berton posvećuje i kiparstvu  (Metalna šuma…), a kao što njegovo slikarstvo tog vremena možemo significirati slikocrtežima, tako i skulpture možemo okarakterizirati kao prostorne crteže. Autora tada prvi put sagledavamo i kao angažiranog umjetnika jer ekološke teme postaju primarnim umjetnikovim narativom. Metalno drveće i plastične vrećice diskretno, ali vrlo rječito govore o opasnosti koja se nadvila nad našim planetom. U sljedećim ciklusima Berton nije odviše odstupao od navedenog premda se izražavao u različitim medijima koristeći se i digitalnim te zvukovnim zapisima čime je predmetnom i tjelesnom pridodao i nematerijalno, odnosno svoje je stvaralaštvo okušao i u virtualnom svijetu čime je potvrdio da se u potpunosti snalazi u jeziku nove vizualnosti. Dotakao je nadrealizam, informel, i geometrijsku umjetnost, a sve je zaodjenuo svojevrsnom sintezom minimalističkog intimizma, dječje izražajnosti i primitivne ili naivne percepcije stvarnosti, vrlo bliske jeziku Art bruta.

Na tragu tih prepoznatljivih stilskih odrednica, ali rađen drugačijom artikulacijom kompozicije, kolorita i geste, nastaje Bertonov recentan ciklus nazvan Ruke, kojeg stvara unazad pet godina. Možda više nego ikad ranije autor se sada metaforički bavi čovjekom, odnosno njegovu intimu, strasti, osjećaje i duhovna kolebanja prikazuje maštovitom igrom ruku. Odgovor zašto je autor izabrao upravo ruke kako bi pomoću njih izrazio svoj pogled na međuljudske odnose, socijalne amplitude, psihička stanja društva kao i osobne emocije možemo potražiti u eseju francuskog povjesničara umjetnosti Henria Focillona Pohvala ruci iz 1934. godine:…Veliki su umjetnici poklanjali izuzetnu pažnju studiji ruku. Kao ljudi što više od drugih smrtnika žive rukama, oni su osjetili njihovu silnu moć. Umjetnost je proizvod ruku. One su instrument stvaranja, ali prije svega i organ spoznaje. Ruka dodiruje svijet, ona ga osjeća, podčinjava, preobražava. Ona se ne zadovoljava postojećim već želi stvoriti ono čega nema…

Stoga je logično da Berton svoju sadašnju priču pripovijeda upravo pomoću ruku kao nijemih tumača različitih ljudskih, ali i autorovih fizičkih, psihičkih i emotivnih stanja. Svojim klupčanjem, preklapanjem, gomilanjem i ispresijecanjem Bertonove ruke ekspresivno tumače odnose žene i muškarca, pričaju o spajanjima i rastancima ili govore o sputanosti i slobodi. Slike su svjesno rađene horror vacui manirom koja potencira  nemir i kolebanja ljudske psihe, a potenciraju je razlomljene i koloristički impulzivne pozadine koje se mogu iščitati i kao meta projekcije priče koju nam ruke kazuju. Te pozadine, rađene kao određeni patchwork geometrijskih, apstraktnih i figurativnih prikaza, često se pretapaju s prvim planom kompozicija, stiliziranim rukama koje su najčešće crne boje a svojim plesom prizivaju vegetabilne motive i Matissovsku arabesku. Time je autor, iako se sada ikonografski odredio za metaforičnost, oniričnost i fantazmagoričnost, ostao vjeran prirodi kao svojoj prvoj, omiljenoj i prepoznatljivoj temi. Elvis Berton je i ovim ciklusom zadržao samosvojnost i nepredvidivost svog autorskog izraza te potvrdio svoj nemirni istraživački duh koji ga je na krilima marginalnog likovnog izraza ustalio kao specifičnog eksperimentatora u kontekstu recentnih istarskih umjetničkih praksi.

Mladen Lučić

Gaetano, detto Tanino, Liberatore nasce a Quadri, in provincia di Chieti, nel 1953. Finito il Liceo artistico a Pescara si trasferisce a Roma e si iscrive alla facoltà di Architettura: qui collabora con agenzie di pubblicità e realizza copertine di dischi per la RCA.

Frequenta il liceo Artistico di Pescara, poi la facoltà di Architettura a Roma. Dal 1974 al 1978 collabora con varie agenzie pubblicitarie. Nel 1978 incontra Stefano Tamburini e pubblica i suoi primi fumetti sulla rivista « Cannibale ».

Nel 1980 esce il primo numero di « Frigidaire » dove con Tamburini pubblica il primo episodio di RANXEROX «  Ranxerox a New York » e in seguito il secondo « Ranxerox: Buon compleanno Lubna ». Il terzo e ultimo episodio «  Ranxerox 3: Amen! » lo pubblica con Alain Chabat. Sempre su Frigidaire troviamo le celebri illustrazioni della serie « Bordello » e « Clienti ».

Agli inizi degli anni 80 debutta la sua attività internazionale.  Realizza copertine per le migliori riviste europee, cartelloni pubblicitari per importanti festivals, la copertina del disco di Frank Zappa « The man from utopia », per la televisione (francese e italiana) crea scenografie e personaggi di sintesi così come per il teatro.

Dal 1982 vive e lavora in Francia. Nel 2003 vince il César per i Costumi del film « Asterix e Obelix : Missione Cleopatra » di Alain Chabat.

Nel 2004 abbandona gli strumenti tradizionali per il digitale, tecnica con cui realizza « Lucy - La speranza », storia sulle origini dell’uomo scritta da Patrick Norbert, edito in Francia da Capitol Editions e pubblicato in Italia da COMICON Edizioni.

Per l’editore francese Glénat ha realizzato splendide illustrazioni per due grandi classici della letteratura francese, le Undicimila Verghe di Apollinaire e I Fiori del Male di Baudelaire. Nel 2018, per COMICON Edizioni, è uscito il volume Ranx (Re) Incarnazioni, un poderoso artbook per celebrare i 40 anni del coatto sintetico. Per Feltrinelli Comics ha pubblicato nel 2019 l’artbook Body Count e ha realizzato le copertine de Le storie della paranza di Roberto Saviano.